თინათინ გოცაძე

წვრილი ნაწლავის გაგრძელებაა მსხვილი ნაწლავი, რომელიც მოიცავს ბრმა ნაწლავს, კოლინჯსა და სწორ ნაწლავს. საჭმლის მომნელებელი სისტემის ამ ორგანოებს ახასიათებთ აგებულების რამდენადმე განსხვავებული ნიშნები (რაც მათ ინდივიდუალურ ფუნქციურ როლთანაა დაკავშირებული), მიუხედავად იმისა, რომ საჭმლის მომნელებელი მილის კედელი მთელ სიგრძეზე სამი გარსითაა წარმოდგენილი. ესენია – ლოწოვანი ანუ შიგნითა გარსი, კუნთოვანი ანუ შუა გარსი და სეროზული ანუ გარეთა გარსი.

ანთებითი პროცესი შესაძლოა დამოუკიდებლად მოიცავდეს როგორც წვრილ, ასევე მსხვილ ნაწლავს, თუმცა, შესაძლოა ენტეროკოლიტის განვითარებაც. ამ დროს ანთებითი პროცესი ორივე, წვრილი და მსხვილი ნაწლავის ლორწოვან გარსს მოიცავს.

ენტერიტებსა და კოლიტებზე გვესაუბრება ექიმი გასტროენტეროლოგი, ენდოსკოპისტი ზაქარია როჭიკაშვილი.

ბატონი ზაქარია დიდი პრაქტიკული გამოცდილებითა და პაციენტებისადმი გულისხმიერი დამოკიდებულებით გამორჩეული ექიმია. დიდი პროფესიონალიზმის გარდა, კოლეგებსა და პაციენტებს მისი ეროვნულ-პატრიოტული სული და ვაჟკაცური თვისებებიც ხიბლავთ.

ენტერიტი

– ბატონო ზაქარია, რა შეიძლება გახდეს ენტერიტის მიზეზი?

– ენტერიტი – წვრილი ნაწლავის ლორწოვანი გარსის ანთებაა.

განარჩევენ მწვავე და ქრონიკულ ენტერიტებს.

მწვავე ენტერიტი შეიძლება იყოს:

1) ბაქტერიული ან ვირუსული ინფექციური წარმოშობის;

2) ალიმენტური;

3) ტოქსიკური;

4) ალერგიული.

– რა სიმპტომებით ხასიათდება ენტერიტი?

– მწვავე ენტერიტის სიმპტომებია: საერთო ზოგადი სისუსტე, გულისრევა, ღებინება, დიარეა, მუცელში ყურყური, სპასტიკური, მოვლითი ტკივილები მთელ მუცელში. ზოგჯერ ამას თან ერთვის ტემპერატურა, ცივი ოფლი, ხოლო ხანგრძლივი დიარეის პირობებში კოლაფსიც კი. განსაკუთრებით მძიმე შემთხვევებში ენტერიტს შეიძლება ერთვოდეს პერიტონეული მოვლენები, გასინჯვით აღინიშნება მტკივნეულობა და მუცლის დაჭიმულობა ეპი- და მეზოგასტრიუმში, მარჯვნივ, ილეოცეკალურ მიდამოში, ტკივილთან ერთად შეიგრძნობა ყურყურიც. დამახასიათებელია ხშირი დეფეკაცია; ზოგჯერ ჭამის დამთავრებისთანავე წარმოიქმნება დეფეკაციის მკვეთრი სურვილი, ხოლო დეფეკაციის შემდეგ ვითარდება ძლიერი სისუსტე.

ენტერიტს ზოგადად ახასიათებს ზომიერი ლეიკოციტოზი. ინფექციური ენტერიტების დროს, განავლის ბაქტერიოლოგიური გამოკვლევით, ხშირად შესაძლებელი ხდება გამომწვევი მიკრობის ნახვა. მსუბუქი და საშუალო სიმძიმის შემთხვევების დროს დაავადება მთავრდება გამოჯანმრთელებით რამდენიმე დღეში. მძიმე ფორმები შესაძლოა გართულდეს ნაწლავური სისხლდენით, წვრილი ნაწლავის ნეკროზითა და პერფორაციით.

– როდის გადადის მწვავე ენტერიტი ქრონიკულ ფორმაში?

– ქრონიკული ენტერიტი ვითარდება:

• სისტემატური კვებითი დარღვევების (ცხარე საკვების ხშირი მიღება, ურეჟიმო და მშრალი საკვებით კვება, ალკოჰოლის ხშირი და ჭარბი მოხმარება) დროს;
• საწარმოო და საყოფაცხოვრებო ქრონიკული ინტოქსიკაციის შედეგად;
• ნაწლავური ჰელმინთოზების გამო;
• რადიაციული დაზიანებების შედეგად;
• ქრონიკული პანკრეატიტების და კუჭის სეკრეტორული უკმარისობით მიმდინარე გასტრიტების დროს;
• კოლიტების დროს.

დაავადებას ახასიათებს შეწოვის უკმარისობის სინდრომი, რაც ვლინდება სხეულის მასის თანდათანობით შემცირებაში, საერთო სისუსტესა და შრომისუნარიანობის დაქვეითებაში. ხშირია ჰიპოვიტამინოზის მოვლენები – კანის სიმშრალე, ანგულური სტომატიტი, თმის დაცვენა, ფრჩხილების მტვრევა, პოლინევრიტები. მძიმედ მიმდინარე და შორს წასული ქრონიკული ენტერიტების დროს დისტროფიული ცვლილებები ვითარდება გულის კუნთსა და თირკმელებშიც, ასევე ოსტეოპოროზული ცვლილებები ძვალსახსროვან სისტემაში კალციუმის გამორეცხვის ხარჯზე.

კოლიტი

კოლიტი მსხვილი ნაწლავის – კოლინჯის ლორწოვანი გარსის ანთებაა.

– რა თავისებურებებით გამოირჩევა კოლიტის კლინიკა?

– კოლიტები ხშირად ყაბზობით ან ფაღარათით ვლინდება. დიარეა ხშირად მწვავე კოლიტის ერთ-ერთი სიმპტომია. მწვავე კოლიტი ძირითადად ვითარდება ვირუსული, ბაქტერიული თუ პარაზიტული აგენტებით, ან მათი ტოქსინებით, შხამებით დაბინძურებული საკვების მიღებისას. დროული მკურნალობით, ზოგჯერ კი ყოველგვარი ჩარევის გარეშეც, პათოლოგიური პროცესი უკვალოდ გაივლის.

ყაბზობის მიზეზი ხშირად მშრალი საკვებით კვება, წყლის არასაკმარისი მიღება და ჰიპოდინამიკური ცხოვრების რეჟიმია. ქრონიკული შეკრულობა ზოგჯერ თან სდევს სხვა ორგანოებისა და სისტემების პათოლოგიებს. მაგალითად, ჰიპოთირეოზს – ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის დაქვეითებას.

ნაწლავთა ქრონიკული პათოლოგიებიდან ყველაზე ხშირია გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი (შედარებით ძველ სამედიცინო ლიტერატურაში ქრონიკული ენტეროკოლიტის სახელითაც იხსენიება).

კოლიტისთვის დამახასიათებელი სიმპტომებია: ფაღარათი ან ყაბზობა, ან კიდევ ფაღარათის და ყაბზობის მონაცვლეობა. ფაღარათით მიმდინარე კოლიტების დროს პაციენტებს აქვთ ნაწლავის დაუცლელობის შეგრძნება და მასთან ერთად დეფეკაციაზე მოტყუების შეგრძნება. ხშირია მეტეორიზმი, ფაღარათის დროს მოვლითი ხასიათის ტკივილები დეფეკაციის წინ. ამ დროს ფეკალიებს აქვთ ფაფისებრი კონსისტენცია მასში შეწონილი ლორწოთი, იშვიათად სისხლნარევი ლორწოთი.

– როგორ ხდება კოლიტის დიაგნოსტიკა?

– კოლიტების დიაგნოსტიკაში დიდი მნიშვნელობა აქვს პაციენტის გამოკითხვას და ლაბორატორიულ, რენტგენოლოგიურ და ენდოსკოპიურ (კოლონოსკოპია) გამოკვლევებს. კოლონოსკოპიური კვლევა გვეხმარება კოლიტის დროს სისხლის კვალის არსებობის შემთხვევაში სწორი დიფერენციალური დიაგნოსტიკის წარმოებაში.

– რა არის მნიშვნელოვანი კოლიტის მკურნალობისას?

– კოლიტების პროფილაქტიკისა და მკურნალობის დროს დიდი როლი ენიჭება კვებით დიეტას. პირველ რიგში უნდა აღინიშნოს, რომ დიდი მნიშვნელობა აქვს დღე-ღამის განმავლობაში წყლის ადეკვატურ მიღებას (დაახლოებით 2,5-3,0ლ დღე-ღამეში). წყლის ქრონიკული დეფიციტი განსაკუთრებით უარყოფითად მოქმედებს ყაბზობით მიმდინარე კოლიტების დროს.

– რას გვეტყვით ქრონიკულ კოლიტზე?

– ქრონიკული კოლიტი ქრონიკული დაავადებაა, რომელიც მიმდინარეობს პერიოდული, ხან სეზონური გამწვავებებით. როგორც წესი, მსუბუქი გამწვავებები ხშირად მედიკამენტური ჩარევის გარეშე, მხოლოდ დიეტითაც თავისთავად ცხრება. მაგრამ არაიშვიათად გამწვავებამ შეიძლება მიიღოს უფრო მძაფრი სახეც, გართულდეს წყლულოვან-ეროზიული პროცესით, რასაც აუცილებლად მიზანმიმართული და ინტენსიური მედიკამენტური მკურნალობა სჭირდება.

კოლიტების მკურნალობაში აუცილებელია ანტიბიოტიკოთერაპიის გამოყენება, ასევე სულფანილამიდების და ზოგჯერ ჰორმონოთერაპიის ჩართვაც. კოლიტების მკურნალობაში დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებთ ნაწლავური ფლორის კორექციას. საჭიროა კომბინაციაში ასევე გამოყენებულ იქნეს B ჯგუფის ვიტამინოთერაპიაც. გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის მკურნალობაში საჭიროა ჩართულ იქნეს ნაწლავის ტონუსის მარეგულირებელი და პროკინეტიკური პრეპარატებიც.

არასპეციფიკური წყლულოვანი

კოლიტი

– რით განსხვავდება არასპეციფიკური წყლულოვანი კოლიტი კოლიტის სხვა ფორმებისაგან?

– წყლულოვანი კოლიტის დიფერენციული დიაგნოზი ტარდება ნაწლავის მწვავე ინფექციებთან, კიბოსთან, პოლიპოზთან, იშემიურ კოლიტთან, ფსევდომემბრანულ კოლიტთან, ნაწლავთა დივერტიკულოზსა და კრონის დაავადებასთან, როცა ის ლოკალიზებულია მსხვილ ნაწლავში. ინფექციურ პათოლოგიასთან დიფერენციული დიაგნოსტიკის დროს მნიშვნელოვანია განავლის მიკრობიოლოგიური გამოკვლევა. ყველაზე რთულია წყლულოვანი კოლიტის და მსხვილი ნაწლავის დაზიანებით კრონის დაავადების დიფერენცირება. ამ შემთხვევაში გადამწყვეტი როლი ენიჭება კოლონოსკოპიით ბიოფსიური მასალის ჰისტოლოგიურ კვლევას.

– როგორ მკურნალობთ ამ დროს პაციენტებს?

– პაციენტებს ენიშნებათ დიეტა ნაწლავის პერისტალტიკის შემანელებელი, ცილებით მდიდარი, ცხიმებით შეზღუდული საკვები. ფულმინანტური მიმდინარეობისას აუცილებელია პარენტერული კვება.

მედიკამენტურ მკურნალობაში ბაზისურად არის მიჩნეული პრეპარატთა ორი ჯგუფი: 5-ამინოსალიცილის მჟავას წარმოებულები (სულფასალაზინი, მესალაზინი) და გლუკოკორტიკოიდები (სისტემური – პრედნიზოლონი, ჰიდროკორტიზონი და ადგილობრივი-ბუდესონიდი).

მსუბუქი და საშუალო სიმძიმის ფორმების დროს გამოიყენება სულფასალაზინის საშუალო დოზა (4-8გ დღეში) და მესალაზინი (2-4გ დღეში). ეფექტის შემანარჩუნებელი დოზა – 1,5გ ხანგრძლივად 2 წლამდე. უპირატესობა ეძლევა მესალაზინს, ნაკლები გვერდითი მოვლენების გამო. შეიძლება პრეპარატის გამოყენება შინაგანი წესით და ადგილობრივად (სანთლები, მიკროოყნები).

მძიმედ მიმდინარე დაავადების ან პრეპარატის არაეფექტურობის შემთხვევაში, ინიშნება პრედნიზოლონი პერორალურად 1მგ/კგ დღეში. მწვავე შემთხვევებში ინიშნება პრედნიზოლონი (240-360 მგ დღეში) ან ჰიდროკორტიზონი (500 მგ/დღეში) პარენტერულად (5-7დღე), შემდგომი გადასვლით პერორალურ მიღებაზე. მედიკამენტის ეფექტურობის მიხედვით გამოყოფენ გლუკოკორტიკორეზისტენტულ და გლუკოკორტიკოდამოკიდებულ ვარიანტებს. გლუკოკორტიკოდამოკიდებული ვარიანტების დროს აუცილებელია უწყვეტი თერაპია 6 თვის მანძილზე.

წყლულოვანი კოლიტის რეზისტენტული ფორმების დროს იყენებენ იმუნოდეპრესანტებს: მეტოტრექსატს (25 მგ კუნთში კვირაში 2-ჯერ), აზათიოპრინს (2მგ/კგ დღეში). კურსის ხანგრძლივობა 12 კვირაა. მსუბუქი ან ზომიერი სიმძიმის წყლულოვანი კოლიტის დროს შესაძლებელია ფაღარათის საწინააღმდეგო პრეპარატების სიფრთხილით დანიშვნა (ლოპერამიდი). გასათვალისწინებელია, რომ ნაწლავის პერისტალტიკის აქტიურად დათრგუნვამ შეიძლება გამოიწვიოს მსხვილი ნაწლავის ტოქსიკური დილატაციის განვითარება.