შაქრიანი დიაბეტი და ტკბილეული - რა უნდა იცოდეთ
არსებობს მრავალი სხვა ფაქტორი, რომელიც უნდა იცოდეთ.
თუ დიაბეტი გაქვთ, ფრთხილად უნდა იყოთ ტკბილეულის ჭამის დროს. როდესაც აქვთ სისხლში შაქრის მომატებული დონე, პრედიაბეტი ან დიაბეტი, საჭიროა ყურადღებით აკონტროლოთ ნახშირწყლების მიღება. ეს იმიტომ ხდება, რომ ნახშირწყლები პასუხისმგებელნი არიან სისხლში შაქრის დონის ამაღლებაზე.
მიუხედავად იმისა, რომ შაქრიანი საკვების მიღება შეგიძლიათ შაქრიანი დიაბეტის დროს, მაგრამ მნიშვნელოვანია მიიღოთ ის ზომიერად და იმის გაგებით, თუ როგორ შეიძლება გავლენა იქონიოს სისხლში შაქარზე.
როდესაც გაქვთ დიაბეტი, სხეულს ან არ შეუძლია ინსულინის სწორად გამოყენება, ან არ შეუძლია საკმარისი ინსულინის გამოყოფა. ინსულინთან დაკავშირებულმა პრობლემებმა შეიძლება გამოიწვიოს სისხლში შაქრის დაგროვება.
ნახშირწყლების შემცველ საკვებს შეუძლია სისხლში შაქრის მატება. ნახშირწყლები უნდა დარეგულირდეს, როდესაც გაქვთ სისხლში შაქრის მომატებული დონე ან დიაბეტი.
კვების ეტიკეტებზე ტერმინი "ნახშირწყლები" მოიცავს შაქარს, რთულ ნახშირწყლებს და ბოჭკოს. დესერტებსა და ბევრ სხვა პროდუქტში, როგორიცაა სალათის სოუსები, საუზმის მარცვლეული და იოგურტები, შეიძლება დაემატოს მთელი რიგი ინგრედიენტები სიტკბოს გასაძლიერებლად.
შაქრის სახეობები საკვებში
მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი საკვები, როგორიცაა ხილი და ბოსტნეული, ბუნებრივად შეიცავს შაქარს, ბევრ დამუშავებულ საკვებსა და დესერტს აქვს გარკვეული ტიპის შაქარი. ბევრი საკვების ეტიკეტზე არ არის მითითებული "შაქარი", როგორც ძირითადი ინგრედიენტი. ამის ნაცვლად, შესაძლოა ჩამოთვლილი იყოს რომელიმე ინგრედიენტი:
- დექსტროზა;
- ფრუქტოზა;
- ფრუქტოზის სიმინდის სიროფი;
- ლაქტოზა;
- ალაოს სიროფი;
- საქაროზა;
- თეთრი გრანულირებული შაქარი;
- გლუკოზა;
- მალტოდექსტრინი
შაქრის ეს წყაროები ზრდის სისხლში შაქარს. მსგავსი ნახშირწყლები ბევრ საკვებ პროდუქტში გვხვდება, მათ შორის ნამცხვრებში, ტკბილ ბურღულეულში, სოუსებში, არომატიზებულ შვრიის ფაფებში, ნამცხვრებში, ჩიფსებში, ღვეზელებში, პუდინგებში, იოგურტში, სპორტულ სასმელებში, სმუზში, კანფეტებში, ნაყინში და სხვა დესერტებში.
გამომდინარე იქიდან, რომ მარტივი შაქარი სწრაფად შეიწოვება, ვიდრე რთული ნახშირწყლები, როგორიცაა მთლიანი მარცვლეული და ბოსტნეული, მათ შეუძლიათ გავლენა მოახდინონ სისხლში შაქარზე ბევრად სწრაფად.
დიაბეტით დაავადებულთა საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად, საკვების მწარმოებლებმა შაქრის ალტერნატიული წყაროები შემოიღეს. ეს ხელოვნური, ბუნებრივი ან მოდიფიცირებული შაქრის შემცვლელები ნაკლებ გავლენას ახდენენ სისხლში შაქარზე.
თუმცა, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ შაქრის შემცვლელებს, როგორიცაა ასპარტამი და საქარინი, შეიძლება ჰქონდეს უარყოფითი გავლენა ჯანმრთელობაზე.
2020 წლის კვლევამ აჩვენა კავშირი ხელოვნურ დამატკბობლებს და ინსულინის რეზისტენტობის მაღალ მაჩვენებელს შორის.
შეეცადეთ ყურადღებით წაიკითხოთ საკვების ეტიკეტები, რათა დაადგინოთ რა შეიძლება გავლენა იქონიოს თქვენს სისხლში შაქარზე. ქვემოთ მოცემულია მოდიფიცირებული შაქრის სამი მაგალითი, რომლებიც შეგიძლიათ იპოვოთ დესერტებში.
ხელოვნური დამატკბობლები
ხელოვნური დამატკბობლები შაქრის სინთეზური შემცვლელია. მაგალითები მოიცავს:
- აცესულფამი კალიუმი;
- ასპარტამი;
- ნეოტამი;
- საქარინი;
- სუკრალოზა
ამ დამატკბობლებს შეიძლება ჰქონდეს გემო, ზოგიერთს კი შეიძლება ჰქონდეს მავნე ზეგავლენა ჯანმრთელობაზე.
მაგალითად, ზოგიერთი კვლევა ვარაუდობს, რომ ზოგიერთმა ხელოვნურმა დამატკბობლებმა შეიძლება დაარღვიოს ანტიოქსიდანტური ბალანსი ორგანიზმში და გამოიწვიოს სისხლში შაქრის დისრეგულაცია, ასევე დაარღვიოს ნაწლავის მიკრობიომი. სადაც შესაძლებელია, შეეცადეთ თავიდან აიცილოთ ისინი.
შაქრის სპირტები
შაქრის სპირტები შეიძლება იყოს ბუნებაში ან იყოს სინთეზური წარმოებული. ხელოვნური დამატკბობლებისგან განსხვავებით, ისინი არ არიან შაქარზე მეტად ტკბილები.
მათ ჩვეულებრივ უმატებენ წინასწარ შეფუთულ საკვებს, რომელსაც ეწერება "შაქრის გარეშე”. ზოგიერთ სახეობას აქვს ცნობილი გვერდითი ეფექტები -მეტეორიზმი, შებერილობა და დიარეა.
მაგალითები მოიცავს:
- გლიცერინი;
- ლაქტიტოლი;
- მალტიტოლი;
- მანიტოლი;
- სორბიტოლი;
- ერითრიტოლი;
- ქსილიტოლი
ბუნებრივი დამატკბობლები
რეცეპტებში შაქრის ჩანაცვლებისთვის ხშირად გამოიყენება ბუნებრივი დამატკბობლები. მათ შორისაა:
- ნექტრები;
- ხილის წვენები;
- თაფლი;
- აგავს სიროფი;
- ნეკერჩხლის სიროფი
ბუნებრივი დამატკბობლები გავლენას ახდენენ სისხლში შაქარზე, ისევე როგორც სხვა შაქრის დამატკბობლები.
ამ წესის ორი გამონაკლისი არის სტევია და ბერის ხილის ექსტრაქტი. ორივე, ზოგადად, FDA-ს მიერ აღიარებულია, როგორც უსაფრთხო.
ეტიკეტების კითხვისას შეგიძლიათ მიიღოთ წარმოდგენა იმაზე, თუ რამდენად შეიძლება გავლენა მოახდინოს დესერტმა სისხლში შაქარზე.
პრედიაბეტის ან დიაბეტის მქონე ადამიანები ზოგადად უნდა ცდილობდნენ შეინარჩუნონ დამატებული შაქრის საერთო მოხმარება მთლიანი კალორიების 10%-ზე ნაკლებ მაჩვენებელზე.
რჩევები შაქრის მოხმარების შესამცირებლად დიაბეტის დროს
- მიირთვით დაბალი გლიკემიური ინდექსის მქონე ნახშირწყლები, როგორიცაა მთლიანი ხორბალი, მთლიანი შვრია და ხილი.
- მიირთვით ბოჭკოებით მდიდარი საკვები, რათა ხელი შეუწყოთ სისხლში შაქრის მართვას.
- მიირთვით ნახშირწყლებ ცილებთან და ჯანსაღ ცხიმებთან ერთად.
- შეიტანეთ ბევრი არასახამებლის შემცველი ბოსტნეული, როგორიცაა მწვანეფოთლოვანი ბოსტნეული, ბროკოლი, ბრიუსელის კომბოსტო, კომბოსტო, ყვავილოვანი კომბოსტო.
- შეძლებისდაგვარად მოერიდეთ შაქრიან საჭმელს, ალკოჰოლურ სასმელებს, გადამუშავებულ საკვებს და "დიეტურ" ან "დაბალ ცხიმიან" საკვებს.
- დალიეთ წყალი შაქრიანი სასმელების, გამაგრილებელი სასმელების და წვენების ნაცვლად.
- მაქსიმალურად შეზღუდეთ ან მოერიდეთ ხელოვნურ დამატკბობლებს.