თინათინ გოცაძე

პასუხია ორგანიზმში ამა თუ იმ ალერგენის შეჭრა-მოხვედრისას აღმოცენებული. მისი მთავარი არსი არის ის, რომ ანტისხეულები, უცხო სხეულებისაგან ორგანიზმის დასაცავად მოწოდებულნი, მომატებულ აქტივობას ავლენენ და ალერგენებთან ურთიერთქმედებისას იწყებენ ალერგიის მედიატორების გამომუშავებას. მედიატორები (მათ შორის მთავარია ჰისტამინი) ადამიანის ორგანოებსა და ქსოვილებზე უარყოფითად მოქმედებენ, რაც სხვადასხვა სახისა და სიმძიმის ალერგიულ რეაქციათა აღმოცენებას განაპირობებს.

ალერგენის უმნიშვნელო დოზამაც კი შესაძლოა მძიმე ალერგიული რეაქციის ელვისებურად განვითარება გამოიწვიოს. თუ ასეთ დროს ადამიანს არ აღმოუჩენენ სათანადო სამედიცინო დახმარებას, მისი ჯანმრთელობა და ზოგ შემთხვევაში სიცოცხლეც კი დიდი საფრთხის წინაშე აღმოჩნდება. მწვავე ალერგიული რეაქციების გამოვლინება სხვადასხვაგვარი შეიძლება იყოს.

განვიხილოთ რამდენიმე მათგანი, ყველაზე ფართოდ გავრცელებული და განსაკუთრებულად საშიში:

ხორხის მწვავე შეშუპება

ხორხის მწვავე შეშუპება სწრაფად ვითარდება. ამ დროს ძნელდება შესუნთქვა, ვითარდება ქოშინი, ხილული ლორწოვანი გარსების ციანოზი (სილურჯე), ხმის ჩახლეჩა. ხორხის შეშუპებას ერწყმის მყეფავი ხველა. ხორხის შეშუპების მიზეზებს შორის აღსანიშნავია ორგანიზმში ალერგენის (მცენარეული მტვრის, ცხოველის ბეწვის, ქიმიური კომპონენტების) რესპირატორული გზით მოხვედრა. ადამიანი ასეთ დროს სასწრაფოდ უნდა გადავიყვანოთ სამედიცინო დაწესებულებაში გადაუდებელი დახმარების მისაღებად.

კვინკეს შემოფარგლული შეშუპება

ამ ალერგიულ რეაქციას სხვაგვარად ანგიონევროზულ შეშუპებას ან გიგანტურ ჭინჭრის ციებას უწოდებენ. მისთვის დამახასიათებელია ალერგიული რეაქციის განვითარება სხეულის შემოფარგლულ უბნებსა და ლორწოვან გარსებზე. ყველაზე ხშირად ლორწოვანი გარსებისა და კანქვეშა ცხიმოვანი ქსოვილის სწრაფად განვითარებადი შეშუპება ლოკალიზდება სახეზე, პირის ღრუში, იშვიათად – კიდურებზე. ასეთი რეაქცია დამახასიათებელია როგორც მოზრდილთათვის, ასევე ბავშვებისათვის, უფრო ხშირია ქალებთან, შედარებით იშვიათი – ასაკოვნებთან.

კვინკეს შეშუპება უცაბედად იწყება. პრაქტიკულად რამდენიმე წუთში სხეულის სხვადასხვა უბანი იწყებს გადიდება-გასივებას. შეშუპებას ახლავს ტკივილი, შესაძლოა ტემპერატურის მომატებაც. განსაკუთრებულად მძიმე შემთხვევებში შეშუპება ვრცელდება ხორხსა და ენაზე, რის გამოც შეიძლება განვითარდეს ასფიქსია (მოხრჩობა-მოგუდვა).

რეკომენდებულია დაუყოვნებლივ სასწრაფო დახმარების ბრიგადის გამოძახება, მანამდე კი პაციენტს უნდა დაალევინოთ ანტიჰისტამინური პრეპარატი, ხოლო შეშუპებულ უბნებზე დაადოთ ცივი კომპრესები. კვინკეს შეშუპება შესაძლოა რამდენიმე საათს გაგრძელდეს (იშვიათად – რამდენიმე დღეს), შემდგომ ის უკვალოდ ქრება. საშიშროება ისაა, რომ ამ ალერგიულ რეაქციას რეციდივი, ანუ გამეორება ახასიათებს, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ ალერგენი ისევ ორგანიზმშია. იმისათვის, რომ ორგანიზმი იხსნათ ინტოქსიკაციისგან (მოწამვლისგან), რეკომენდებულია ე.წ. ანტიალერგიული პროგრამის ჩართვა, ანუ მცენარეულ საფუძველზე შექმნილი პრეპარატების გამოყენება. სამკურნალო საშუალებების სერია უნდა შეირჩეს იმგვარად, რომ კომპლექსურად მოხდეს ორგანიზმზე ზემოქმედება, კერძოდ, გაიწმინდოს კუჭ-ნაწლავის ტრაქტი, მოხდეს ნაღვლის გამოყოფისა და ღვიძლის ფერმენტების გამომუშავების სტიმულაცია, განეიტრალდეს თავისუფალი მავნე რადიკალები, გამოიდევნოს ორგანიზმიდან წიდები და ტოქსინები, გაკონტროლდეს ჰისტამინის დონე, ორგანიზმიდან გამოიდევნოს ჭარბი სითხე და ალაგდეს შეშუპება, დარეგულირდეს IგE-ს გამომუშავება.

ჭინჭრის ციება

ჭინჭრის ციება უხშირესად კვებითი ალერგიის გამოვლინებაა. ის შეიძლება განვითარდეს შოკოლადის, კვერცხის გულის, ნიგვზის, თაფლის, ციტრუსების, ზოგიერთი შხამისა და სხვადასხვა კვებითი ალერგენის მიღებისას. არ არის გამორიცხული კანის აღნიშნული ტიპის ცვლილების განვითარება მცენარის მტვერთან შეხებისას, მზის სხივებისა და სიცივის ზემოქმედების, ასევე მწერთა ნაკბენის საპასუხოდ. არის შემთხვევები, როდესაც აღნიშნული ტიპის ალერგიულ რეაქციას იწვევს ორგანიზმში პარაზიტების, სოკოს, ჰელმინთების კვერცხების მოხვედრა.

ამ რეაქციის დროს სხეული იფარება დიდ ლაქებად გარდამავალი ბუშტუკებით, რომლებიც ქავილით და წვით გამოირჩევა. ზოგჯერ იმატებს სხეულის ტემპერატურა, ვითარდება სისუსტე, იშვიათად კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ფუნქციური მოშლილობა. სათანადო დახმარება უპირველესად გულისხმობს ალერგენთან კონტაქტის შეწყვეტას; თუ ჭინჭრის ციება კვებითმა ალერგენმა გამოწვია, საჭიროა კუჭის ამორეცხვა გააქტივებული ნახშირის შემცველი წყლით, პაციენტს აძლევენ ანტიჰისტამინურ პრეპარატს, აკვირდებიან მის სუნთქვას. ამ უკანასკნელის გაძნელებისას საჭიროა პაციენტის გადაყვანა ფილტვების ხელოვნურ ვენტილაციაზე.

ზოგ შემთხვევაში ჭინჭრის ციება ვითარდება კვინკეს შეშუპებასთან ერთად ან წინ უსწრებს მას. ალერგიული რეაქციისა და ორგანიზმის ინტოქსიკაციისაგან გასათავისუფლებლად საჭიროა სათანადო სამედიცინო დახმარების აღმოჩენა.

ანაფ ილაქსიური შოკი

ამ ტიპის ალერგიული რეაქცია ალერგიის ყველაზე საშიშ გამოვლინებად არის აღიარებული. ანაფილაქსიური შოკი ელვისებური განვითარებით ხასიათდება. გამომწვევ მიზეზად შეიძლება მოგვევლინოს ნებისმიერი ალერგენი, მაგრამ ყველაზე ხშირად ანაფილაქსიური შოკი ვითარდება სამკურნალო პრეპარატების მიღებისას, მტვრის მაღალი კონცენტრაციის პირობებში ან მწერთა მრავლობითი ნაკბენის შედეგად. ამ ალერგიული რეაქციის დროს ვლინდება ადამიანის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ორგანოების ხანმოკლე აგზნება, რის შედეგადაც მათი ფუნქციები ითრგუნება.

დაავადების პირველი ნიშნების გამოვლენა იწყება ალერგენთან კონტაქტის შემდეგ პრაქტიკულად რამდენიმე წამში.

ანაფილაქსიური შოკის ყველაზე ტიპურ შემთხვევებს ახლავს შემდეგი სიმპტომები:

• კანის საფარველის შეწითლება, რომელსაც მკვეთრი სიფერმკრთალე ენაცვლება;
• პულსისა და სუნთქვის გახშირება;
• სუნთქვის დარღვევა;
• ცხვირ-ტუჩის სამკუთხედის გალურჯება;
• ქავილით გამორჩეული წვრილი გამონაყარის განვითარება კანზე;
• სახისა და კისრის ქვედა ნაწილის შეშუპება;
• შიშისა და მოუსვენრობის შეგრძნება;
• ცნობიერების დაბინდვა;
• გულისწასვლა;
• წებოვანი ცივი ოფლი.

შემდგომ მაჯისცემა ნელდება, სუნთქვა სუსტდება, ორგანიზმის რეაქციები ფერხდება, შესაძლებელია უნებლიე დეფეკაცია, შარდის გამოყოფა, გონების სრული დაკარგვა. საშიშ შემთხვევებში ანაფილაქსიურ შოკს უერთდება ლორწოვანების შეშუპება (კვინკეს შეშუპება), ხორხისა და ენის შესივება, რაც აძნელებს სუნთქვას და ჟანგბადის მიწოდებას.

ანაფილაქსიური შოკის დროს ეფექტური სამედიცინო დახმარების აღმოჩენა მხოლოდ კლინიკაშია შესაძლებელი, თუმცა პაციენტის გადაყვანამდე საჭიროა მისი სიცოცხლის გადარჩენისათვის ბრძოლა. ამისათვის, უპირველესად, დაზარალებულს შეძლებისდაგვარად უნდა ჩამოაშოროთ ალერგენი (თუ ეს ფუტკრის ნესტარი ან სხვა ხილული პროვოკატორია), შემდეგ დააწვინოთ ჰირიზონტალურ მდგომარეობაში, შეუმოწმოთ ზემო სასუნთქი გზების გამავლობა, უზრუნველყოთ მისთვის სუფთა ჰაერის მიწოდება, ჩაათბუნოთ (ამისათვის საჭიროა სათბურას ან თბილი პლედების გამოყენება), ასევე დაალევინოთ ანტიჰისტამინური პრეპარატი.